Topinambur
TUPINAMBA – roślina pierwotnie pochodzi z Ameryki północnej i była uprawiana już w czasach prekolumbijskich, a jego pojawienie się w Polsce datuje się na XVIII wiek, wcześniej w XVII wieku trafił do Francji gdzie rozprzestrzenił się na całą Europę i dalej na Azję.
Ma szeroki wachlarza zastosowań – stosuje się go jako roślinę ozdobną z uwagi na piękne kwiaty i liście, ma zastosowanie w gastronomii – jest wyjątkowo smaczny ( smak orzecha i ziemniaka lub karczocha ) i posiada wiele właściwości zdrowotnych ( o tym poniżej ). Stosuje się go także jako roślinę pastewną.
Topinambur łatwo się uprawia i ma bardzo małe wymagania glebowe – uprawiałem go na różnych typach gleb i wszędzie sprawował się wyjątkowo dobrze.
Co znajdziesz na podstronie:
Wygląd i opis rośliny
Dorasta do 2-3m czasem zdarzają się większe przyrosty – ma twarde, silne, sztywne i bardzo wytrzymałe łodygi, które wytrzymują silne wiatry. Liście są duże i pokryte włoskami, mają kształt jajowaty. Kwiaty przypominają kształtem kwiaty słonecznika.
Liście wykorzystujemy jako nawóz naturalny ( paliwo do kompostowania ), a łodygi używamy jako materiał do zrębekowania – część trafia do kompostownika, a pozostałość jest rozsypywana pod roślinami.
W Polsce najczęściej uprawianymi odmianami Topinamburu są Albik i Rubik.
Albik charakteryzuje się jasnymi i podłużnymi bulwami, natomiast Rubik jest znacznie mniej regularny i ma fioletowy kolor. Często możemy spotkać Topinambur w sklepach, na lokalnych plantacjach i u osób, które hobbystycznie uprawiają tą roślinę.
Bulwy średnio mają od 3-6 cm szerokości i do 10 cm długości, kolor miąższu jest biały lub żółtawy. Kształt podłużny, gruszkowaty lub owalny – Topinambur bardzo szybko się rozmnaża, dlatego nosi miano rośliny inwazyjnej. Z jednego krzaka roślina może wydać od kilku do kilkudziesięciu bulw.
Gdzie kupić sadzonki topinamburu?
Kilka lat temu zaczynając przygodę z tą rośliną kupiłem około 100 sadzonek z lokalnej plantacji – niestety był to błąd, a nieświadomy tego jak powinny zdrowe bulwy ( sadzonki ) wyglądać straciłem ponad 1,5 roku na próbie ratowania czegoś co było “chore” i niby ekologicznie uprawiane ( jak się później okazało z ekologią plantacja nie miała nic wspólnego… jedynie nazwę).
Jednakże spotkałem na swojej drodze osobę, która zajmowała się uprawą akurat odmiany Rubik na własne potrzeby – osoba ta wytłumaczyła mi podstawy i zaszczepiła we mnie chęć ponownej uprawy tej cudownej rośliny.
Na chwilę obecną mam kontrolowaną mini plantację na swojej działce – to, że Topinambur się rozrasta i jest agresywny to fakt ale dzięki prostym sposobom można go ograniczyć do konkretnych pól i przestrzeni.
Zatem gdzie szukać sadzonek ?
Ja osobiście polecam osoby prywatne z zaznaczeniem aby nie uprawiały przy pomocy środków chemicznych kierowały się według zasad Permakultury. Będziecie Państwo mieli pewność, że takie sadzonki będą silne i zdrowe, a zapewne osoby dzielące się swoimi “roślinkami” zrobią to bez kosztowo i z czystą przyjemnością.
Co to za roślina i jej zastosowanie?
ma wiele zastosowań. Mozna go smażyć, gotować, jeść na surowo ( lecz w tej postaci powoduje wzdęcia ). Najbardziej znane wykorzystanie bulw to chipsy, puree, frytki lub jako służy jako dodatek do zup, sałatek czy marynat. Bulwy należy starannie oczyścić, można je obrać lub gotować czy jeść w skórce. Najsmaczniejsze są jędrne i kruche bulwy, które mają najwięcej wartości odżywczych i są najsmaczniejsze.
Przechowywanie bulw
Bulwy wykopujemy na przełomie września i października czasami nawet w listopadzie. Najlepiej poczekać aż do pojawienia się kwiatów przypominających kwiaty słonecznika. Osobiście polecam wykopywać je okresowo aby mieć stały dostęp do świeżych bulw – dość dobrze znoszą niskie temperatury – idealnie sprawdzą się jako danie główne, zastąpią nam ziemniaki oraz posłużą jako deser ( ugotowane bulwy – 8 min. ) można wyciskać i wysysać miąż, który staje się słodkawy.
Jeśli ktoś zdecyduje się na przechowywanie bulw należy je umieścić w pojemniku i zasypać piaskiem, następnie przechowywać w chłodnym i suchym miejscu – przy takiej metodzie bulwy mogą nie tracić swoich właściwości nawet kilka miesięcy.
Właściwości zdrowotne topinamburu
- przyspiesza przemianę materii;
- posiada właściwości oczyszczające;
- wspiera pracę wątroby;
- wspiera pracę dróg moczowych;
- nie zawiera cholesterolu;
- zawiera duże ilości potasu, witaminy B1 i żelaza
Jak uprawiać Topinambur?
Topinambur rośnie praktycznie wszędzie – osobiście nie spotkałem się z miejscem, które dla tej rośliny byłoby mało korzystne. W słońcu, czy też cieniu – w półcienistych miejscach rośnie jeszcze lepiej na bazie moich kilkuletnich obserwacji, jest rośliną mrozoodporną wytrzymuje do -50 st. C, a najlepiej rozwija się w temperaturach około 20-25 st. C.
Gleba na jakiej uprawiam Topinambur ma klasę 6 – czyli hmm no właśnie nie ma tu co dużo pisać sam piach 🙂 ale jak widać rośnie i nie przeszkadza mu nawet taka niska jakość podłoża. Mini plantacja nie jest ani podlewana, ani pielęgnowana – nie wyrywam chwastów, trawy, nie nawożę – wszystko co wyszło z ziemi wraca do niej.
Pamiętajmy o jednym – jest to roślina ekspansywna – bardzo szybko rozplenia się na działce / ogrodzie. Spotkałem się z wieloma teoriami jak można ekspansję ograniczyć lecz z doświadczenia wiem, że przy koszeniu trawy i regularnym usuwaniu nowych, młodych szczepek roślina odpuszcza.
W moim przypadku żadne murki czy też ogrodzenia, barykady nie pomogły, zatem zacząłem przy okazji jak kosiłem trawę kosić młody Topinambur – u mnie pomogło 🙂 kury i kaczki na wybiegu gdy mają posadzoną tą roślinę jest to dla nich nie lada przysmak 🙂 a i mniej paszy się zużywa.
Topinambur pobiera z ziemi składniki odżywcze i duże ilości wody – rozmnaża się wegetatywnie tj. przez podział bulw. Dodatkowo wzmacnia glebę składnikami odżywczymi, a w miejscach gdzie były rozsypane zrębki otrzymaliśmy bardzo duże zbiory Kani.
Jak rozmnożyć i sadzić?
Jak już wcześniej wspomniałem jest to roślina ekspansywna jednakże jeśli chcemy ją zacząć uprawiać na początek najlepszym sposobem jest wsadzenie całych bulw do ziemi w marcu lub kwietniu na głębokość 10-15 cm, jeśli przyjdzie nam sadzić we wrześniu lub październiku pamiętajmy aby dołek był głębszy tak na 15-20 cm z uwagi na warunki atmosferyczne.
Odstępy na sadzenie mogą być na 30 do 60 cm jednakże i tak w późniejszych latach Topinambur te odległości zniweluje swoim rozwojem.
Łodygi i do czego je wykorzystać?
Osobiście używam w wielu miejscach na działce i nie potrafię opisać jak drogocenny jest to materiał.
Łodygi zdrewniałe przeznaczam na
- zrębki do rębaka;
- okres jesienno / zimowy nawożę zrębkami ogród;
- wypełniam szczeliny i dziury w płotach po “włamaniach” różnych zwierząt z okolicznych lasów;
- łodygi służą jako prowizoryczne daszki ( łączone na sznurku/drucie mogą służyć jako dodatkowa ochrona dla kur i kaczek przed lotnymi drapieżnikami );
- podpórki pod warzywa;
- paliki pod różne zastosowania;
- wypełnienie jam i dziur;
- podwójna czy też potrójna warstwa szybciej próchnieje zlana wodą co tworzy swoisty mikroklimat w glebie;
- liście służą jako biopaliwo do kompostu;
- liście mogą służyć jako dodatkowa pasza dla trzody;
- ponadto można nim nawozić wszystko co potrzebuje podniesienia wartości gleby;
- służy jako rozpałka w kominku;
Podsumowanie
Nie jestem ekspertem w uprawach i bardzo dużo mi brakuje do tego tytułu ale na chwilę obecną wiem jedno – z tej rośliny nie zrezygnuje z uwagi na przytłaczające pozytywy jakie wnosi ta roślina w moje życie i funkcjonowania mojej działki.
Oprócz cudownych wartości i właściwości bulw mamy nieograniczony i stały dostęp do materii organicznej co przy obecnych czasach gdzie musimy niemal za wszystko płacić jest darmowym, bezcennym materiałem w zasięgu naszych rąk.
Jeśli chodzi o przepisy zapraszam na Akademie Smaku 🙂